تحلیل همدید-ترمودینامیک مخاطرۀ سیلاب‌های لحظه‌ای ناشی از بارش‌های رگباری مناطق کوهستانی (حوضۀ قره‌سو)

حوضۀ قره‌‌سو یکی از زیر‌حوضه‌های رودخانۀ کرخه است که در استان کرمانشاه در غرب ایران قرار دارد. به‌رغم سیل‌خیز نبودن حوضه از لحاظ فیزیوگرافی، سیلاب‌های شدیدی در این حوضه رخ داده است. مهم‌ترین هدف این پژوهش، دستیابی به دیدی کلی از شرایط همدید ـ ترمودینامیک مؤثر بر بارش‌های موجد دبی‌های حدی است. بر این اساس از دو پایگاه داده شامل: الف) داده­های دبی و بارش روزانۀ انداره‌گیری‌شده در سطح حوضه با پوشش زمانی 1389-1351، و ب) دمای هوا، فشار هوا، ارتفاع ژئوپتانسیل، سرعت باد مداری و باد نصف‌النهاری، نم ویژه و نم نسبی  ترازهای 1000،850 ، 700، 500 ،600 ، 400 ، 300 ، 250 ، 150 و 100 هکتوپاسکال نگاشته‌شده در مرکز NCEP/NCAR  به‌صورت پایش‌های شش‌ساعته استفاده شد. در ادامه، با کاربرد روش توزیع احتمالاتی حد نهایی تیپ یک با دورۀ بازگشت ده‌هزار سالۀ آستانه دبی 02/247 متر مکعب بر ثانیه در روز به‌عنوان معیار تشخیص دبی‌های استثنایی شناسایی شد که در نهایت پنج سیلاب برای تبیین استخراج شد که از میان آنها به تحلیل یک نمونه پرداخته شد. نتایج نشان داد که در طی این روزهای بارشی، سامانه‌های بندالی همچون سامانۀ رکس، اُمگا، کم‌ارتفاع بریده و پشتۀ پرفشار در ترازهای میانی جو بر منطقۀ خاورمیانه ـ مدیترانه حاکم‌اند که این الگوها خود گویای برهم ‌خوردن حالت بهنجار جو هستند. همچنین بررسی شاخص‌ها و نمودارهای ترمودینامیک حاکی از نبود هم‌نهشت بیشینۀ شاخص‌ها و بیشینۀ ناپایداری‌های شرطی با بیشینۀ بارش‌هاست. بنابراین آگاهی از شرایط همدیدی سامانه‌هایی که به سیلاب منجر می‌شوند می‌تواند در اخطار سیل قبل از وقوع بحران حائز اهمیت باشد.